Orteza AFO-ADM (ang. Abduction Dorsiflexion Mechanism) znana między rodzicami i nielicznymi lekarzami jako "but ADM" to nowoczesna dynamiczna orteza goleniowo-stopowa zaprojektowana oraz produkowana przez angielską firmę C-Pro Direct. Utrzymue ona stopę w pozycji odwiedzenia oraz zgięcia grzbietowego w chwili, gdy stopa jest w spoczynku (np. w czasie snu dziecka). Kiedy dziecko jest aktywne, dynamiczny przegubowy mechanizm ADM oparty na dwóch niezależnie pracujących sprężynach obrotowych pozwala stopie na ruch w każdym kierunku i na jej mobilizację w stawie skokowo-piętowym oraz piszczelowo-skokowym.
Dla kogo są przeznaczone ortezy AFO-ADM?
Ortezy AFO-ADM nie są zazwyczaj stosowane jako pierwsza opcja zaopatrzenia ortopedycznego u pacjentów ze stopą końsko-szpotawą w leczeniu metodą Ponsetiego. Jest nią szyna derotacyjna. Jednak istnieje niewielka grupa pacjentów, u których ortezy AFO-ADM mogą być użyte z powodzeniem:
- pacjenci po operacji stopy końsko-szpotawej;
- pacjenci nietolerujący szyny derotacyjnej w stopniu bardzo wysokim (pomimo dokonanych w ustawieniu szyny derotacyjnej koniecznych zmian oraz wyeliminowaniu czynników mogących wstąpić u dzieci (choroba, ząbkowanie, skok wzrostowy/ rozwojowy itp.) a także po wyeliminowaniu nawrotu);
- pacjenci ze stopą końsko-szpotawą z nadmierną mobilnością stawów kolanowych;
- starsze dzieci, które wymagają nieustannego utrzymania stopy w pozycji odwiedzenia i zgięcia grzbietowego z powodu pierwotnego schorzenia neurologicznego (np. rozszczep kręgosłupa)
- dzieci, które w wyniku porażenia mają problem ze opadającymi stopami.
Orteza AFO-ADM składa się z:
- ortezy (sandała) AFO zbudowanej z miękkiej, ultralekkiej i wytrzymałej pianki EVA osadzonej na sztywnym rdzeniu, dzięki czemu orteza jest wygodniejsza dla małego Pacjenta;
- dynamicznego mechanizmu ADM dopinanego do sandała AFO i obejmującego łydkę, który reguluje odwiedzenie (STJ) oraz zgięcie grzbietowe (TTJ) stopy poprzez zastosowanie mechanizmów przegubowych ze sprężynami obrotowymi. Każda z dwóch sprężyn mechanizmu posiada 3 stopnie sztywności: Soft (miękka) / Standard (standardowa) / Strong (mocna);
Orteza AFO-ADM jest jednostronna, co oznacza, że zakłada się ją tylko po stronie stopy z wadą. Jeśli wada stóp jest obustronna, wymaga zastosowania dwóch ortez niezależnie. To jest zaletą ortaz AFO-ADM, ponieważ nogi pozostają swobodne, a buty nie są połączone szyną tak, jak w przypadku szyny derotacyjnej stosowanej u dzieci z wrodzoną stopą końsko-szpotawą w przebiegu leczenia metodą Ponsetiego.
Dynamiczna orteza AFO-ADM nie wymaga żadnej regulacji!
Na czym polega działanie ortezy AFO-ADM?
Orteza AFO-ADM działa w oparciu o anatomię funkcjonalną stopy i jej kinematykę w odniesieniu dla dwóch głównych stawów stopy:
- stawu skokowo-goleniowego, czyli górnego stawu skokowego, potocznie określanego mianem kostki (określanego jako TTJ od angielskiej nazwy tibiotalar joint), który umożliwia stopie ruch w górę (zgięcie grzbietowe) oraz ruch w dół (zgięcie podeszwowe);
- stawu skokowo-piętowego, czyli dolnego tylnego stawu skokowego (określanego jako STJ od angielskiej nazwy subtalar joint), który umożliwia stopie inwersję oraz ewersję. Staw ten w połączeniu ze stawem skokowym dolnym przednim, czyli stawem skokowo-łódkowym umożliwia przywodzenie i odwodzenie stopy.
Sprężyny, które są częścią składową dynamicznego mechanizmu, przykładają precyzyjnie określone siły skrętne, aby zmienić położenie stopy względem wyżej wymienionych stawów. Różne opcje sprężyn - Soft/ Standard/ Strong - zapewniają siły skręcające w zakresie od 70 do 1330 Nmm. Efektem działania tych sprężyn jest przyłożenie do stopy sił odwodzących i jednocześnie zginających stopę grzbietowo.
Orteza AFO-ADM ma mechanizm przegubowy dopasowany do dominującej osi stawu skokowego:
- oś TTJ mechanizmu jest wyrównana z główną osią ruchu stawu skokowo-goleniowego i jest ogólnie przyjęta jako zakres od 20 do 30° od płaszczyzny czołowej i 8° od płaszczyzny poprzecznej, gdy staw skokowo-piętowy znajduje się w położeniu neutralnym. Mechanizm górny – TTJ odpowiada za zginanie grzbietowe oraz podeszwowe stopy.
- oś STJ mechanizmu jest wyrównana z główną osią stawu skokowo-piętowego i średnia dominująca oś tego stawu jest ogólnie przyjęta jako 42° od płaszczyzny poprzecznej i 16° od płaszczyzny strzałkowej. Mechanizm dolny – STJ – odpowiada za przywodzenie i odwodzenie stopy oraz inwersję (szpotawość) i ewersję (koślawość) tyłostopia. Kiedy więc do ortezy AFO (sandała) zostanie przypięty dynamiczny mechanizm ADM, stopa zostanie jednocześnie odwiedziona, zgięta grzbietowo, a kość piętowa ustawi się w koślawości.
Orteza AFO-ADM obsługuje zakres ruchów:
- od 45° zgięcia podeszwowego do 30° zgięcia grzbietowego;
- od 5° inwersji (szpotawego ustawienia kości piętowej) do 30° ewersji (koślawego ustawienia kości piętowej).
W taki sposób mechanizm naciąga ścięgna i więzadła stopy, jednocześnie umożliwiając jej większą swobodę ruchu. Takie rozciąganie jest najskuteczniejsze, gdy dziecko jest rozluźnione, zrelaksowane lub gdy śpi.
Większość lekarzy jest zgodna co do tego, że zgięcie grzbietowe powinno wynosić co najmniej 10° (odczytu można dokonać na tarczy TTJ),
a odwiedzenie powinno wynosić co najmniej 15° (odczytu można dokonać na tarczy STJ).